بررسی رابطه بین شاخص های کیفیت خاک و عملکرد زعفران درمنطقه قاین

زعفران یکی از مهم¬ترین گیاهان زراعی در استان خراسان می¬باشد. میزان عناصر موجود در خاک و خصوصیات فیزیکی خاک نقش مهمی در عملکرد زعفران داشته و کمبود عناصر می¬تواند عامل محدود کننده¬ای در رشد و نمو این گیاه باشد. اطلاعات کمی در مورد کیفیت خاک در ایران، به ویژه در مزارع زعفران وجود دارد. بنابراین این پژوهش به منظور (الف) تعیین مجموعه حداقل ویژگی¬های موثر(mds) بر کیفیت خاک مزارع زعفران در منطقه قاین، (ب) ارزیابی وضعیت کیفیت خاک با استفاده از مدل¬های کیفیت خاک (iqi، nqi) (ج) بررسی رابطه بین شاخص¬های کیفیت خاک و عملکرد زعفران و (د) بررسی روابط بین عملکرد زعفران با برخی از ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک بر روی 30 نمونه خاک از مزارع زعفران منطقه قاینات انجام شد. مجموعه حداقل ویژگی¬های موثر(mds) بر کیفیت خاک در این پژوهش با روش تجزیه مولفه¬های اصلی (pca) تعیین شدند. بر اساس این روش، مجموعهmds شامل هشت ویژگی درصد شن، ظرفیت زراعی نسبی (rfc)، مقدار عناصر روی، آهن و کلسیم، نسبت جذب سدیم (sar)، درصد آهک (caco3)، و جرم مخصوص ظاهری (bd) بود، که به عنوان مهم¬ترین ویژگی¬های موثر بر کیفیت خاک مزارع زعفران معرفی شدند. سپس ارزیابی کیفیت خاک این مزارع با استفاده از دو مدل شاخص تجمعی کیفیت خاک (iqi) و شاخص کیفیت خاک نمورو (nqi) در دو مجموعه کل ویژگی¬های موثر بر کیفیت (tds) و مجموعه حداقل ویژگی¬های موثر (mds) انجام شد. در نهایت برای هر نمونه خاک چهار شاخص کیفیت (iqitds، iqimds، nqitds و nqimds) محاسبه شد. بر اساس نتایج به دست آمده همبستگی معنی¬داری بین عملکرد زعفران و شاخص¬های کیفیت iqitds (44/0=r) و nqitds (41/0=r) به دست آمد (05/0>p). برای بررسی رابطه بین عملکرد زعفران و ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک از روش همبستگی و تجزیه رگرسیون گام به گام استفاده شد. در روش رگرسیون گام به گام، عملکرد زعفران به عنوان متغیر وابسته و ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شدند. نتایج به دست آمده از روش رگرسیون گام به گام نشان داد که ویژگی¬های فیزیکی جرم مخصوص ظاهری (bd)، ظرفیت آب قابل استفاده (awc)، درصد شن و نسبت مکانیکی به عنوان مهم¬ترین ویژگی¬های فیزیکی موثر بر عملکرد زعفران بوده و 37 درصد از تغییرات آن را توجیه نمودند. علاوه بر این رابطه¬ی بین ویژگی¬های شیمیایی خاک و عملکرد زعفران نیز بررسی شد و ویژگی¬های هدایت الکتریکی (ec)، نسبت جذب سدیم (sar)، مس (cu)، روی(zn)، منگنز(mn)، فسفر(p)، پتاسیم (k)، کربنات کلسیم (caco3) به عنوان مهم¬ترین ویژگی¬های شیمیایی موثر بر عملکرد زعفران بوده و 70 درصد از تغییرات آن را توجیه نمودند. ¬علاوه-براین معادله رگرسیونی نهایی به دست آمده از مجموع ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی نشان داد که هدایت الکتریکی، k، نسبت مکانیکی، درصد شن، sar، p، bd، cu و mn به عنوان مهم¬ترین ویژگی¬های موثر بر عملکرد زعفران بودند که 77 درصد تغییرات عملکرد آن را توجیه کردند.